Bewijst Covid-19 dat de LEZ niet werkt?

Dat Stuttgart geen betere luchtkwaliteit kan voorleggen in deze coronatijden, nu het verkeer op een laag pitje zou moeten staan, is reden genoeg voor de stad om te stoppen met zijn fijnstofalarm. Stuttgart kampt al jaren met een vuile lucht. Dat komt mede door zijn ligging in een vallei omringd door heuvels, waardoor luchtvervuiling zich opstapelt en moeilijk weggeraakt. Bovendien is het een miljoenenstad met een zware industriële aanwezigheid, Porsche, Mercedes en Bosch hebben er bijvoorbeeld hun hoofdkantoren. Het fijnstofalarm was een van de pogingen om van die vervuiling af te geraken, zonder succes.

Voorspelbaar

Dat het alarm weinig effect zou hebben, was echter gemakkelijk te voorspellen. Het alarm moedigde de inwoners namelijk enkel aan om na te denken over hun verplaatsingen, maar legde geen verbod op voor automobilisten zoals bijvoorbeeld Parijs dat wel doet. Enkel open haarden die niet als primaire warmtebron voor een woning dienen, werden verboden. Maar hoe controleer je daarop?

Het logische gevolg was dus dat er nauwelijks een invloed was op het verkeer bij een fijnstofalarm en er dus ook geen concrete resultaten werden geboekt qua luchtvervuiling. De halfbakken maatregel werd trouwens al jaren bekritiseerd door milieuorganisaties, die de beleidsmakers ervan beschuldigen te veel te luisteren naar het lobbywerk van de auto-industrie.

Umweltzone

Dat het fijnstofalarm wordt teruggedraaid, betekent echter niet dat alle maatregelen op de schop gaan om de uitstoot van het verkeer in Stuttgart in te perken. De Umweltzone blijft net als in andere steden in Duitsland gelden,waardoor je een groene 'Feinstaubplakette' nodig hebt om er te mogen rijden. In de stad geldt er een verbod voor Euro 4-diesels of slechter in de hele stad en zelfs Euro 5 op bepaalde verkeersassen.

Toch heeft ook deze maatregel niet voor (veel) schonere lucht gezorgd. Volgens sommigen het bewijs dat het verkeer maar weinig bijdraagt aan de luchtvervuiling en dat een LEZ geen nut heeft. Het probleem in Stuttgart is dat, hoewel de Umweltzone oude diesels weert, de inwoners nog steeds erg afhankelijk zijn van hun auto om zich te verplaatsen, waardoor het verkeer erg druk is gebleven. Zelfs tijdens deze pandemie zien we enkel een afstomping van de verkeerspieken tijdens de spits vergeleken met een jaar geleden, verder is het verkeer gelijk gebleven. Pas bij een significante daling van het autoverkeer zal er verschil in luchtvervuiling te zien zijn. Al zal het verschil in Stuttgart pas later te zien zijn dan in andere steden door zijn slechte ligging.

En Rotterdam dan?

Er wordt vaak gewezen naar Rotterdam in het debat rond de LEZ, want de Nederlandse havenstad schafte op 1 januari 2020 zijn milieuzone na amper vier jaar weer af. Niet omdat hij geen nut heeft gehad, integendeel: de zone was een tijdelijke maatregel om de luchtkwaliteit te verbeteren en hij heeft zijn doel bereikt, met 36% minder roet en 16 procent minder NOx in de lucht, waarvan respectievelijk een derde en een kwart dankzij de milieuzone. Concreet bewijs dat een LEZ wel degelijk een verschil kan maken.

Maar daar ging het om meer dan enkel een verbod voor oude dieselwagens: bewoners kregen slooppremies tot 2.500 euro voor hun oude wagen. Zelfs eigenaars van tweetaktbrommers kregen 300 euro om hun stinkende tweewielers van de hand te doen. Daarnaast zet de stad (nog steeds) in op alternatieven voor de auto, met een uitgebreid aanbod voor het openbaar vervoer en goede fietsvoorzieningen. Personen met een laag inkomen kunnen zelfs een gratis fiets krijgen bij de Fietsenbank.

Een holistische aanpak die ontbreekt in onze LEZ’s. Enkel in Gent is er een slooppremie voor auto’s die de LEZ niet in mogen, in de andere steden krijgen inwoners simpelweg te maken met een verbod. Een verbod dat vooral een probleem vormt voor zij die het geld niet hebben om een nieuwere auto te kopen. Dat er steeds bespaard wordt op het openbaar vervoer draagt daar nog aan bij. Het getuigt niet van een eensgezinde aanpak, net zoals het gebrek aan coherentie in de LEZ-regels in België.

Dus?

Dat Stuttgart zijn fijnstofalarm naar de vuilbak verwijst, betekent niet dat de LEZ niet werkt. Maar dat betekent ook niet dat ons huidig systeem perfect is. Het is nog te veel een pestmaatregel die geen schappelijk alternatief levert. Dat alternatief is nochtans nodig voor mensen om hun auto te laten staan na het duwtje dat de LEZ in die richting geeft. In dat opzicht doet Covid-19 wat de LEZ niet kan: minder verkeer, meer thuiswerken, meer in de eigen buurt blijven om een luchtje te scheppen en enkel de auto nemen als het écht moet. Zou de crisis kunnen leiden tot een mentaliteitswijziging?