Wat is nu het effect van de coronacrisis op de luchtkwaliteit?

Hebben de beperkende maatregelen die de overheden namen om de coronacrisis te bezweren een positief effect gehad om de luchtkwaliteit? Dat is de vraag die de onderzoekers van de Universiteit van Birmingham proberen te beantwoorden door de quarantaineperiode van het voorjaar van 2020 te bestuderen. Ze analyseerden de luchtkwaliteit van 11 wereldsteden (Berlijn, Delhi, Londen, Los Angeles, Madrid, Milaan, New York, Parijs, Peking, Rome en Wuhan). Wat blijkt? De emissies van verontreinigde stoffen zijn inderdaad teruggedrongen, maar die vermindering is minder systematisch dan algemeen wordt aangenomen. Er werd zelfs een toename van bepaalde emissies genoteerd in periodes waarin er van wegverkeer nauwelijks sprake was. Deze bevindingen gelden ook voor ons land.

De weersomstandigheden

Het onderzoeksteam van de Universiteit van Birmingham heeft een berekeningsmethode ontwikkeld die de invloed van de seizoensgebonden weersverschijnselen uitvlakt. Ook de overgangsperiodes, dus de week net voor en net na de quarantaine werden niet in rekening gebracht, om een zo objectief mogelijk testresultaat te krijgen. De luchtkwaliteit was duidelijk beter, vooral op het vlak van stikstofoxiden. Maar voor ozondeeltjes en fijne partikels was het resultaat minder duidelijk. De ozonconcentratie nam op de meeste plaatsen zelfs toe (2 tot 30%), grotendeels omdat de ozondeeltjes niet langer in verbinding konden gaan met de door het verkeer uitgestote stikstofoxides (NO + O3 -> NO2 + O2).

Complex

Ook het aantal fijne deeltjes (PM 2,5) is op sommige plaatsen toegenomen. De primaire emissies van het wegverkeer zijn dan wel gedaald, maar in steden zoals Londen, Parijs en Peking is de algemene concentratie wel toegenomen. Volgens de wetenschappers omdat de weersomstandigheden tijdens de quarantaine, die geen verband houden met de gebruikelijke seizoensvarianten die in de meetmethode zijn ingebouwd, de verplaatsing van de vervuiling van de zware industrie naar de steden hebben bevorderd. Bovendien veroorzaakte de "veranderende" chemische aard van de atmosfeer tijdens de studieperiode reacties waarbij gasvormige verbindingen werden omgezet in fijne deeltjes. Op 28 maart, toen de Parijzenaars opgesloten zaten, was er in Parijs zelfs een groot alarm voor vervuiling door fijne deeltjes. Hieruit blijkt dat de luchtkwaliteit een heterogeen verschijnsel is, ondanks of ondanks menselijke activiteiten.

En in België?

Het Covid-rapport van Celine, de milieueenheid in Brussel, constateert een soortgelijke tendens in ons land. De uitstoot van NOx is sterk gedaald, vooral in de buurt van grote verkeersassen. Maar voor NO2 was het effect van quarantaine op de luchtkwaliteit, zowel reëel als meetbaar, niet zo sterk als verwacht. Voor fijne deeltjes blijkt uit het onderzoek dat de afname van het verkeer een relatief beperkt effect heeft gehad. In Brussel was zelfs een toename van de concentraties van fijne deeltjes bij het begin van de quarantaineperiode. En ook de ozonconcentratie, een secundaire verbinding die verband houdt met fotochemische reacties tussen NO2 en zuurstof, nam niet af. Integendeel, tijdens warme dagen werd er een stijging genoteerd. Bovendien was de luchtkwaliteit in februari 2020, vóór de quarantaine, best goed in Brussel. Hetzelfde verhaal in Antwerpen, Charleroi en Luik, met dank aan de wind en de regen die voor een ventilatie-effect zorgden waardoor de verontreinigende stoffen verdund en beter verspreid werden.

Dus?

Door de beperkende maatregelen om Covid-19 te beteugelen, is de uitstoot van bepaalde luchtverontreinigende stoffen die verband houden met het verkeer wel degelijk verminderd. Er waren echter beperkte veranderingen in de ozon- en PM 2.5-concentraties. In Londen en Parijs (en Brussel) zijn deze zelfs toegenomen. Resultaten van de Universiteit van Birmingham tonen "de noodzaak aan van een verfijnde analyse om de effecten van maatregelen op de luchtkwaliteit te kwantificeren". Bovendien wordt in de studie gesteld dat "de werkelijke verbeteringen van de luchtkwaliteit veel beperkter waren dan sommige eerdere verslagen of observatiegegevens deden vermoeden. Met andere woorden, de invloed van het verkeer op de lucht die we inademen, is soms overschat. Dit wil niet zeggen dat het verwaarloosbaar is...