Opinie / De redactie ongefilterd - Allemaal schuldig?

Naast hun journalistieke methodologie en hun professionele perspectief binnen de autosector zijn de leden van onze redactie eerst en vooral automobilisten en gewone burgers. In 'De redactie ongefilterd' spreken ze vanuit hun hart. Vandaag is het aan Olivier Duquesne, die bezorgd is over het gebruik van een Vias-studie door de politiek, waarbij nog steeds uitsluitend wordt gekeken naar snelheid.

LEES OOK De redactie ongefilterd – overzicht

Eind maart 2023 sprak federaal minister van Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) zijn verbazing uit over het aantal mensen dat op onze wegen de maximumsnelheid overschrijdt: ongeveer 1 op 2. Bovenal gebruikte hij het voorwendsel van overdreven snelheid om "het culturele probleem van te snel rijden in België" te bekritiseren. Is er niet ook een cultureel probleem bij de beleidsmakers? Snelheidslimieten worden steeds strenger en strenger gecontroleerd. Hierdoor neemt onvermijdelijk en logisch het aantal automobilisten in overtreding toe.

Het recente geschil tussen het Brussels Gewest en de gemeente Ukkel over het verwijderen van de 50 km/u-borden op de Churchilllaan, waar de snelheid nu 30 km/u* bedraagt, toont aan dat de wegbeheerder liever inperkt en hard optreedt dan te investeren in een veilige infrastructuur voor alle weggebruikers. En verwacht daarbij geen herziening. Het recente besluit om fietsers toe te staan "onbegaanbare" fietspaden te vermijden laat zien hoe weinig er wordt uitgegeven aan het onderhoud van het wegen-, fiets- en voetgangersnet. En zelfs op de weg ontkomen fietsers (vooral in Wallonië) niet aan kuilen die hen naar het ziekenhuis kunnen sturen, zoals de onfortuinlijke Tadej Pogačar tijdens Luik-Bastenaken-Luik.

Het 90 km/u-probleem

De Vias-studie waarop de Ecolo-minister zijn aankondiging van een anti-snelheidsplan baseert, geeft aan dat 30 km/u-zones het minst worden gerespecteerd: 77,8% van de eind 2021 door Vias gecontroleerde bestuurders overschreden de 30 km/u, met een snelheid van 47,2 km/u waar 85% van de gemotoriseerde gebruikers binnen vallen (V85) en een algemene gemiddelde snelheid van 38,3 km/u. Waar de maximumsnelheid 50 km/u bedraagt, overschrijdt 51,2% van de bestuurders deze met een gemiddelde snelheid van 51,5 km/u (V85 van 59,7 km/u). 70 km/u en 120 km/u op autosnelwegen worden beter nageleefd: respectievelijk 41,6% en 43,7% van de gemeten bestuurders overschrijdt de limiet, met een algemeen gemiddelde van 69,2 km/u en 119,1 km/u.

Naast de zone 30 is 90 km/u volgens de ministeriële dialectiek het probleem. In 2012 overschreed 26% van de bestuurders deze limiet en nu is dat 54%, met een gemiddelde snelheid van 93,2 km/u en een V85 van 106,1 km/u. Op papier is dit problematisch. Maar wie in België rijdt, heeft al snel door dat veel niet-snelwegen met dubbele rijbanen waar vroeger 120 km/u gold, nu zijn teruggebracht tot 90 km/u, soms met een vermindering van het aantal rijstroken met mooie witte lijnen.

Hoe meer je controleert, hoe meer overtreders er zijn

Hier ligt het bedrog in het officiële discours. Overdreven snelheid is een groot probleem qua verkeersveiligheid, daar zijn we het over eens. Maar we moeten het eens worden over dat begrip. Is het het absolute overschrijden van de opgelegde limiet, of het ver overschrijden van de limiet, buiten de mate van redelijkheid? Is die fameuze V85, d.w.z. de snelheid die door 85% van de bestuurders wordt gekozen, geen betere indicator voor de maximumsnelheid dan verkeersborden? 

Geloven dat 85% van de automobilisten razende gekken zijn is een gebrek aan respect en vooral een totaal gebrek aan zelfkritiek. Vooral omdat de sterftecijfers, die noodzakelijkerwijs ver verwijderd zijn van de utopie van "nul doden op de weg" (net zo utopisch als "nul doden op de trap"), een dalende lijn volgen... voor automobilisten. Andere weggebruikers - met name fietsers - zijn in de statistieken veel kwetsbaarder geworden. Ten eerste omdat er meer gebruik wordt gemaakt van zachte mobiliteit. Ten tweede omdat de infrastructuur niet is aangepast aan deze ontwikkeling.

We komen terug op het gebrek aan middelen en het gebrek aan wil om de verschillende mobiliteitsvormen met elkaar te verzoenen. Want de aanpassingen worden niet gemaakt met het doel de weg te delen, maar om gebruikers tegen elkaar op te zetten (zoals in het verleden om de auto te bevoordelen). De parlementaire wereld speelt maar al te vaak de luie en onwaardige ouder die zijn persoonlijk gemak verkiest boven dat van zijn kinderen. Zelfs als dat betekent dat straffen een reflex wordt en het evenwicht binnen het gezin gevaar loopt.

Onderwijs en rijopleiding

De tirade van minister Gilkinet is symptomatisch voor een bepaalde visie op bestuur. Men scherpt liever de regels aan dan het falen van het beleid te begrijpen en te analyseren. Er is een duidelijk gebrek aan vertrouwen in de gemiddelde burger. De V85 is over het algemeen een goede indicator voor het gedrag van "normale" mensen. Dit betekent natuurlijk ook dat er in de marge van de V85 duidelijk gekken zijn die lak hebben aan de regels. Dat is vooral een probleem van ego en opvoeding, wat soms eindigt met een sprong door de muur van een sportzaal. Deze mensen zouden nooit meer een stuur of stuur in handen mogen hebben. Tenzij ze echt en serieus aan zichzelf werken. Op voorwaarde dat de juridische macht onverbiddelijk is en duidelijke straffen oplegt. Ze moet ook de middelen hebben om probleembestuurders te controleren, en zij die totaal onverbeterlijk zijn te weren van de weg, om de andere burgers te beschermen.

We zijn niet gek

Voor de meerderheid van de automobilisten is het (licht) overschrijden van de gestelde limiet niet per se crimineel. Maar het kan wel soms roekeloos zijn, dat klopt. Omdat de verkeersborden niet steeds overeenkomen met de omstandigheden, is de risicoperceptie echter ook niet altijd duidelijk. Bovendien kan de eentonigheid van 70 km/u op een vierbaansweg voor afleiding zorgen, met dagdromen of erger nog, het grijpen naar de smartphone als gevolg.

Het paradigma van de verkeersveiligheid en het aanleren ervan moet opnieuw worden bekeken. De regels moeten worden geharmoniseerd, de hiërarchie van het netwerk moet worden herzien, er moet worden geïnvesteerd in infrastructuur en de bestuurders moeten een opleiding krijgen die niet alleen gericht is op het volgen van de regels. Toekomstige bestuurders moeten ook leren een voertuig onder controle te houden, risicoperceptie, anticiperen... Kortom: hen leren rijden, in de letterlijke zin van het woord. Misschien worden ze dan niet langer behandeld als getrainde apen met een stuur in de hand.

* Als je vaak in het Brussels Gewest rijdt, pas dan op: sinds begin 2023 zijn veel wegen waar je nog 50 km/u mocht rijden, overgeschakeld op de algemene beperking van 30 km/u. Er zijn ook wegen van 70 km/u die zijn teruggebracht tot 50 km/u. Let goed op de borden.