Vervuilingspieken: wat zijn ze?

De lucht die we in het huidige tijdperk inademen kan verschillende vervuilende stoffen bevatten van menselijke oorsprong, en waarvan de concentratie varieert afhankelijk van verschillende factoren. Deze chemische verbindingen zijn stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2), stikstofmonoxide (NO), koolstofmonoxide (CO), ozon (O3), fijnstof PM10,0, PM2,5 en de nanodeeltjes PM0,1, maar die laatste zijn moeilijk meetbaar. Wanneer bepaalde drempels, vastgelegd door de autoriteiten, worden overschreden, spreken we van een ‘vervuilingspiek’. Het is belangrijk om in dit stadium te weten dat koolstofdioxide (CO2) geen vervuiler is, maar dat dit gas wel bijdraagt aan het broeikaseffect en aan de vorming van ozon wanneer het in hoge concentraties voorkomt.

Zomerse vervuiling

De ‘hittegolf’ is precies de oorzaak van de hoge concentratie ozon aan de grond. Het gas vormt zich onder de volgende omstandigheden: sterke zon en sterke hitte. In dit geval maakt een fotochemische reactie ozon uit uitlaatgassen (vooral in de file) en vluchtige organische verbindingen. Het is belangrijk om de giftige ozon uit menselijke activiteit niet te verwarren met die in de stratosfeer. De natuurlijke ozonlaag beschermt ons als een schild tegen de schadelijke effecten van bepaalde ultraviolette stralen van de zon.

Moet het verkeer worden beperkt?

Als bescherming tegen de ozonpieken zouden eenmalige maatregelen, vooral verkeersbeperkingen, niet erg productief zijn. De beste manier is om structurele maatregelen in te voeren, zoals de creatie van frisseluchteilanden. Preventie is ook belangrijk, door risicogroepen te informeren (zwakke of astmatische mensen) en door fysieke activiteit te vermijden tijdens de warmste en meest zonnige momenten van de dag. Het is ook nodig om de emissies van auto’s en alle verontreinigende stoffen te verminderen.

Winterse vervuiling

In de winter zit je met smog. Deze vervuiling treedt op wanneer de concentratie van fijnstof (PM10/PM2,5) en/of stikstofdioxide (NO2) bepaalde drempels overschrijdt. In Vlaanderen en Brussel is de waarschuwingsdrempel vastgesteld op 50µg/m³ voor PM10,0-fijne deeltjes. Deze deeltjes hebben twee hoofdbronnen: motoren met directe injectie (vooral zonder FAP-filter) en het verbranden van brandhout. Hier kan het tijdelijk verminderen van het autoverkeer dus een positief effect hebben op de vervuiling. Vooral omdat NOX uitgestoten door auto’s ook kan combineren met NH3 van meststoffen om fijne deeltjes te vormen. Deze reactie vindt voornamelijk in de lente plaats.

Andere vervuilers

Stikstofdioxide (NO2), dat bodemverzuring veroorzaakt en ook giftig is voor de mens, kan ook gedeeltelijk worden toegeschreven aan het autoverkeer. Zijn concentratie neemt dan ook toe tijdens piekuren of in files. Maar deze vervuiling komt ook van de verwarming of de elektriciteitsproductie, net als elke andere verbrandingsmotor (boten, vliegtuigen, treinen).

Zwaveldioxide (SO2), dat verantwoordelijk is voor de zogenaamde ‘zure regen’, vindt vooral zijn oorsprong in de industrie en in het gebruik van zwavelhoudende brandstoffen. Deze vervuiling kan dus komen uit industriële ovens, verwarmingsketels, thermische centrales en motoren die gevoed worden met ruwe petroleum met een hoog zwavelgehalte.

Tenslotte is er koolstofmonoxide (CO), dat geproduceerd wordt bij een verbranding. Het is geur- en kleurloos. Wanneer de concentratie ervan te hoog wordt, hecht hij zich aan hemoglobine, wat het vervoer van zuurstof in onze bloedbaan verhindert. Het is dus dodelijk soms in minder dan twee uur, door verstikking na hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en het verlies van bewustzijn. Verbrandingsmotoren kunnen aan de oorsprong liggen van een overlijden door CO-vergiftiging wanneer een motor draait tijdens het stilstaan in een afgesloten ruimte (garage, overdekte parking).